Turbo varant menkul kıymetleştirilmiş nakavtlı opsiyondur ve çeşitli dayanak varlıklardaki getiri potansiyellerine küçük bir sermaye ile katılım imkanı sağlar.
Yatırımcıların beklentileri fiyatların yükseleceği yönündeyse ALIM turbolarını, düşeceği yönündeyse SATIM turbolarını tercih edebilirler.
Hem yükselen hem de düşen piyasa beklentisine yatırım amaçlı kullanılabilirken, hisselere risk kontrollü yatırım yapmak için de kullanılabilir.
Turbolarda dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri bariyer kavramıdır. Turbolar dayanak varlık seviyesinin bariyere değmesi veya bariyeri aşması durumda nakavt olur ve değersiz olarak son bulur.
Dayanak varlık: Turbo varantın bağlı olduğu varlığı ifade eder. Kasım 2017 itibariyle Borsa İstanbul’da Dolar/TL, Euro/Dolar çarpraz kurlarına ve Brent Petrol’e dayalı Turbo ALIM ve SATIM varantları işlem görmektedir.
Vade: Turbo varantta yatırımcının işlem yapabileceği son günü ifade eder. Vade tarihinden farklılık gösterebilir.
Kullanım fiyatı: Turbo varantın dayanak varlığı ALIM ya da SATIM hakkı verdiği fiyat seviyesidir.
Bariyer: Turbonun vadesi içinde geçersiz hale geleceği dayanak varlık seviyesini ifade eder. Kullanım fiyatıyla aynı değeri taşır.
Nakavt: Turbo ALIM için dayanak varlığın fiyatı bariyere eşit ya da bariyerin altında, Turbo SATIM için dayanak varlığın fiyatı bariyere eşit ya da bariyerin üstünde işlem görürse Turbo varantın değerini yitirip geçersiz olma durumudur.
Çarpan (dönüşüm oranı): Bir adet Turbo varantın kaç adet dayanak varlığa denk geldiğini gösteren orandır.
Kaldıraç: Dayanak varlık fiyatında gerçekleşen %1 değişikliğe karşılık Turbonun fiyatında yüzde olarak gerçekleşecek değişimi gösterir. Kaldıraç değeri dayanak varlık değerini Turbo varantın değerine bölüp çarpanla çarğılarak bulunabilir. Turbo varantların dayanak varlığa karşı hassasiyeti (deltası) birebire yakın olduğu için kaldıraç oranı, normal varantlardaki etkin kaldıraç ile aynı değeri ifade eder.
İçsel değerin üzerindeki prim: Bu prim ihraççının riskten korunmak (hedging) için yaptığı işlemler nedeniyle ortaya çıkan finansman giderlerinin sonucudur. Turbo varantın zaman değerini temsil eder ve vade boyunca azalır. Yatırımcılar ödedikleri primin bir kısmını vade süresi içinde henüz nakavt olmayan ürünleri satarak geri alabilirler.
Turboların özelliklerini en iyi şekilde vade sonuna gelmiş ürünlere bakarak anlayabiliriz. Turboların vade sonundaki değeri, yatırımcıların yatırım yaptıkları Turbonun dayanak varlığının vade sonundaki fiyatı ile Turbonun kullanım fiyatı arasındaki pozitif farka eşit olur. Bu yüzden vade sonunda bir Turbo ALIM’ın değerinin olması için dayanak varlığın fiyatının Turbonun kullanım fiyatından yüksek, bir Turbo SATIM’ın değerinin olması için ise dayanak varlığın fiyatının Turbonun kullanım fiyatından düşük sonlanması gerekir.
Kaldıraçlı yatırım yapmak isteyen yatırımcılar, dayanak varlığa yatırım yapmalarına gerek kalmadan Turbolara yatırım yaparak piyasalardaki fiyat hareketlerinden yararlanabilirler. Turbo varant yatırımcıları, dayanak varlığın o anki değeri ile turbonun kullanım fiyatı arasındaki farka ek olarak görece küçük bir değer olan zaman değeri (finansman primi) öderler. Turbonun kaldıraç etkisi, daha az sermaye ile yatırım yapma olanağı sağlamasından kaynaklanmaktadır.
Turboların bir diğer önemli yanı ise yatırımcılara piyasadaki dalgalanmalardan birebire yakın faydalanma olanağı sağlamalarıdır. Ayrıca dayanak varlığın fiyatında meydana gelecek küçük bir değişim bile kaldıraç etkisinden dolayı Turbo varant yatırımcısına dayanak varlığın kendisine yatırım yapan yatırımcıdan daha fazla kâr etme imkanı sağlar.
Turboların kullanım fiyatı eş zamanlı olarak bariyer işlevi de görmektedir. Diyelim ki bir yatırımcı dayanak varlık fiyatı 10 TL, kullanım fiyatı 8 TL olan bir Turboyu 2,1 TL’ye aldı. Eğer dayanak varlığın fiyatı 2 TL kadar artarak 12 TL seviyesine yükselirse, Turbo da yaklaşık olarak aynı miktarda yükselerek 4,1TL’den işlem görecektir. Böylece yatırımcı dayanak varlıktaki %20 yükselişten yaklaşık %100’e yakın getiri elde etmiş olacaktır. Turboları, normal varantlardan ayıran en önemli fark kullanım fiyatının eş zamanlı olarak bariyer işlevi görmesidir.
Turbo ALIM varantları ilgili dayanak varlığın değer kazanacağı beklentisinde olan yatırımcılar tarafından tercih edilmelidir. Turbo ALIM varantının vade sonunda değeri dayanak varlığın referans fiyatı ile Turbo ALIM varnatının kullanım fiyatı arasındaki pozitif farka eşit olur.
Turbo ALIM varantlarını daha iyi anlatabilmek için bir örnek senaryo üzerinden gidelim. Dolar/TL dayanak varlık fiyatının 4 TL olduğunu varsayalım. Bu durumda vade sonuna 2 ay bulunan, 3,8 TL bariyere (kullanım fiyatı) sahip ve çarpanı 1:5 (1Turbo varant 5 Dolar/TL’ye karşılık geliyor) olan bir Turbo ALIM varantı 1,05 TL fiyatına sahip olsun.
Eğer ilgili dayanak varlığın fiyatı 4,1TL‘ye yükselirse, Turbonun fiyatı 1,55 TL’ye (1,05 + (4,10- 4,00) x 5) yükselecektir. Yani dayanak varlığın fiyatında yaşanan %2,5 artış, Turbonun fiyatında kabaca %50 artış sağlayarak hisse fiyatındaki değişimin 5 katı kadar bir değişime neden olacaktır. Turbo ALIM varantının fiyatı, dayanak varlık fiyatında meydana gelen fiyat değişikliğini aynı yönde takip edecektir.
Eğer Dolar/TL’nin fiyatı, Turbo varantın vadesinin devam ettiği 2 ay içerisinde Turbo varantın bariyer fiyatı olan 3,80 TL’ye ya da 3,80 TL’nin altına düşerse, Turbo varant nakavt olup değersiz son bulurken yatırımcılar yapmış oldukları tüm yatırımı kaybedecektir.
Turbo SATIM varantları dayanak varlığın değer kaybedeceği beklentisinde olan yatırımcılar tarafından kullanılabilir. Turbo SATIM varantının özelliği en iyi şekilde vade sonuna gelmiş bir Turboya bakarak anlaşılabilir. Vade sonuna gelmiş bir Turbo SATIM varantının değeri kullanım fiyatı ile dayanak varlığın vade sonu referans fiyatı arasındaki pozitif farka eşit olur.
Turbo SATIM varantlarını daha iyi anlatabilmek için bir örnek senaryo üzerinden gidelim. Brent Petrol vadeli kontratı fiyatının 65 Dolar seviyesinde olduğunu varsayalım. Bu durumda elimizde, vadesi bir ay, bariyer (kullanım fiyatı) 70 ve çarpanı 10:1 (10 Turbo Varant 1 tane endeksi temsil eder) olan 2,00 TL tutarında bir Turbo SATIM varantı olsun.
Eğer Brent Petrol vadeli kontratı 60 Dolar’a düşerse (Dolar/TL kurunun 3,80’de sabit olduğunu varsayarak), Turbo varantın değeri yaklaşık 1,90 TL ((65-60) x 3,80 /10 = 1,90) yükselerek 3,90 TL olur. Bu dayanak varlıkta %7,5’lik bir düşüşe karşılık, Turbonun değerinde yaklaşık %95’lik yükseliş demektir. Diğer bir deyişle Turbo varantın fiyatı Brent Petrol vadeli kontratının fiyatından yaklaşık 12 kat daha fazla değişecektir.
Eğer Brent Petrol vadeli kontratının fiyatı, Turbo varantın vadesinin devam ettiği bir ay boyunca bariyer fiyatı olan 70 Dolar’a ya da üzerine çıkarsa, Turbo SATIM varantı nakavt olup tüm değerini kaybedecektir.
Nakavtlı ürünlerde normal varantlardaki kullanım fiyatına ek olarak bir de bariyer seviyesi vardır. Turbolarda kullanım fiyatı bariyer seviyesiyle aynıdır. Eğer dayanak varlığın fiyatı vade tarihi içerisinde bariyer fiyatına ulaşır ya da bu fiyatı aşarsa Turbo varant nakavt olur. Nakavt olan Turbo tüm değerini kaybederek işlemden kaldırılır.
Nakavt durumunu Turbo varantın tipine göre açmak istersek; Turbo ALIM varantı vadesi boyunca dayanak varlığın fiyatı bariyer fiyatına ya da bu fiyatın altına düşerse nakavt olur ve işlemden kaldırılır. Turbo SATIM varantında ise vadesi boyunca dayanak varlığın fiyatı bariyer fiyatına ya da bu fiyatın üstüne çıkarsa nakavt olur ve işlemden kaldırılır. Nakavt olan varant tekrar işleme açılmazken, yatırımcılar nakavt eden varanta yapmış oldukları tüm yatırımlarını kaybetmiş olacaktır.
Dayanak varlığın fiyatının, bariyer fiyatına ulaşması ancak daha sonra bariyer seviyesinden uzaklaşması varantın nakavt olmasını engellemez. Yatırımcıların nakavt durumunun anlık fiyat hareketlerinden kaynaklanabileceğini dikkate almaları gerekmektedir.
Yatırımcıların dikkat etmesi gereken bir diğer önemli nokta ise; dayanak varlık Brent Petrol, Dolar/TL gibi uluslararası piyasalarda işlem gören bir dayanak varlık ise, Borsa İstanbul’un kapalı olduğu saatlerde dayanak varlık işlem görmeye devam edebilir. Dayanak varlık spot fiyatı Borsa İstanbul işleme kapalı olsa dahi bariyere ulaşırsa veya bariyeri aşarsa, ilgili Turbo varant nakavt olup değersiz son bulabilir. Bu yüzden yatırımcılar dayanak varlığın spot fiyatı bariyer seviyesine yakın olan Turbo varantlarda yatırım yaparken çok daha dikkatli olmalıdırlar.
Turbo varantlar Borsa İstanbul’da işlem görür. Sürekli müzayede seansının açık olduğu saatlerde Turbolar alınıp satılabilir. Yatırımcılar ilgili risk bildirim formunu imzaladıktan sonra hesaplarının olduğu aracı kurumlarından hisse senedi işlemi yapar gibi Turbolara yatırım yapabilirler.
Deutsche Bank’ın ihraç ettiği ürünlerde resmi piyasa yapıcısı olan Deutsche Securities Menkul Değerler’in yaptığı sürekli piyasa yapıcılığının yardımıyla Turbolarda likidite riski oldukça düşüktür.
Piyasadaki dalgalanmalardan kaldıraçlı olarak kâr elde etmek isteyen yatırımcılar Turbo varantlar ile normal varantlar arasında kararsız kalabilirler. Normal varantlar kısa vadeli yatırım için daha uygunken, zaman değeri kaybının (Turbolarda finansman değer kaybı) Turbolarda daha sınırlı olması ve dayanak varlığın fiyatında yaşanan dalgalanmaları birebire yakın yansıtması Turboların görece uzun vadeli yatırıma daha uygun olmasına neden olur. Yatırımcıların bu noktada Turbolara olan tüm yatırımlarını kaybetmelerine neden olabilecek bir nakavt durumuna karşı dikkatli olmaları gerekmektedir. Bu durum, Turboların nakavt kavramı olmayan varantlara göre prim değerini ve dolayısıyla maliyetini düşürmektedir.
- Dayanak varlıktaki fiyat değişimlerine kaldıraçlı yatırım yapılabilir.
- Bireysel yatırımcıların kolayca erişemediği dayanak varlıklara Borsa İstanbul’daki herhangi bir hisse senedine yatırım yaparmış gibi yatırım fırsatı verir.
- Yüksek şeffaflık: Turbolar ilgili dayanak varlığın fiyat değişimlerini
birebire yakın yansıtır.
- Dayanak varlığa doğrudan yatırıma kıyasla daha az sermaye gerektirir.
- Hem yükselen hem de düşen piyasalarda yatırım imkanı sunar.
- Turbo varantlarda yatırım yapabilmesi için yatırımcıların herhangi bir aracı kurumda hesabının olması ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun düzenlemiş olduğu risk bildirim formunun imzalanmış olması yeterlidir.
- Turboların değeri, dayanak varlığın değerine bağlıdır. Vade içerisinde beklenti gerçekleşmezse yapılan tüm yatırım kaybedilebilir.
- Turbolar vade içerisinde dayanak varlığın bariyere değmesi ya da bariyeri aşması halinde değersiz olarak son bulabilir. Özellikle dayanak varlık fiyatının bariyere yakın olduğu Turbolarda nakavt riski artar.
- Turbolarda kaldıraç iki yönde çalışır. Beklenti ters yönde gerçekleşirse Turbolar hızla değer kaybedebilir.
- Yatırımcılar ihraççının karşı taraf riskini alırlar.